HAREKETLİ PROTEZLER

PROTEZLERİN BAKIMI

Gerek total gerekse parsiyel(bölümlü) protezlerin kullanılmasında dikkat edilecek noktaları ve protezlerin bakımını şöyle sıralayabiliriz:

1-Protezleri ilk takdığınızda sert gıdalarla beslenmeyin.Yumuşak lokmaları küçük parçalar halinde ve önce tek tarafta çiğneyin.Örneğin lokmayı sağ tarafınızda çiğnediyseniz sol tarafa götürüp çiğnemeye devam etmeyin.Sadece tek tarafta çiğneyin ve yutun.İkinci lokmayı bu kez sol tarafınızla çiğneyin ve yutun.Bu şekilde çiğnemeye ,yanak, dudak  ve dil altı kaslarınız, sinir sisteminiz ve  diliniz protezinizi yerinde tutmayı öğrenene kadar devam edin.Bu süre birkaç ayınızı alabilir.

2-Proteziniz çok muntazam yapılmış olsa bile ilk günlerde vuruklar yapabilir.Mutlaka doktorunuza giderek vuruk yapan yerlerin düzeltilmesini sağlayın.

3-Protezinizi ağzınıza ilk takdığınızda konuşma güçlüğü ,sesleri doğru çıkaramama sorunu yaşayabilirsiniz.Bu durum birkaç gün içersinde düzelecektir.

4-Protezlerinizi ilk haftalarda alışmak amacıyla gece ve gündüz takabilirsiniz.Ancak daha sonra ki günlerde mutlaka geceleri çıkartarak su dolu bir kabın içersinde bekletin.

5-Protezlerinizi her yemekten sonra çıkartarak akan suyun altında temizleyin.Ağzınızı da çalkalayarak temiz bir şekilde kullanın.Geceleri de yatmadan önce sadece su ve sabunla ve protez fırçası ile protezlerinizi fırçalayın ve  su dolu kabın içersinekoyun.Haftada 1 kez de ister eczaneden alabileceğiniz protez temizleyici tabletleri su dolu kabın içersine atarak ve bu kabın içersine de fırçalamış olduğunuz protezlerinizi koyarak sabaha kadar bekletebilirsiniz.İsterseniz de yine haftada 1 kez  1-2 çay kaşığı çamaşır suyunu damlattığınız su dolu  kabın içine yine sabunla fırçalayıp duruladığınız protezlerinizi bırakıp sabah da suyun altında çalkalayarak tekrar kullanabilirsiniz.

2-HAREKETLİ BÖLÜMLÜ PROTEZLER

Hastanın ağzında birkaç tane sağlıklı olarak kalmış  kendi dişleri üzerine planlanan ve hasta tarafından takılıp çıkartılabilen protezlere hareketli bölümlü protezler denir.

Bu protezleri yaparken hastanın  kalan sağlıklı dişlerine kaplamalar yapmak gerekebilir.Bu hem protezin giriş çıkış yönünü ayarlayabilmek için hem de halk arasında ‘’kanca’’ diye tabir edilen kroşelerin destek dişleri tahriş etmemesi için yapılabilir.

Bölümlü protezlerin tutucu parçaları kroşeler olabileceği gibi hassas bağlantılı protezlerde halk arasında’’çıt çıt’’ diye tabir edilen ve protezin iç kısmında erkek kısmı, destek dişte de dişi kısmı olan(kuron içi hassas bağlantı) ya da tam tersi şeklinde ki parçalardan oluşan bağlantılardan da yapılabilir.Bu bağlantılara ‘’iç bağlantılar’’ veya ‘’hassas bağlantılar’’ denir.

Hareketli bölümlü protezler total protezlere kıyasla kullanılmaları ve hasta tarafından alışılması daha kolay protezlerdir.Ayrıca zamanla destek dişler kaybedildiğinde proteze yapılacak diş ilaveleri ile hasta bu protezini yıllarca kullanabilir.En sonunda tüm dişlerini kaybettiğinde de yapılacak total proteze geçişi daha kolay olacaktır.

Bölümlü protezlerin yapım amaçlarını sıralamak gerekirse:

1-Çiğneme yeteneğini arttırmak,

2-Görünüşü güzelleştirmek,

3-Konuşma bozukluklarını düzeltmek,

4-Geri kalan dişlerin ve dokuların sağlık ve devamlılıklarını korumaktır.

Bölümlü protezlerin yararları şunlardır:

1-Tempora Mandibuler Eklem(TME)’in sağlığının korunması

2-Maxiller sinüsün sarkmasının önlenmesi

3-Fonksiyonsuzluğa bağlı alveolar kemiğin incelmesinin ve erimesinin önlenmesi

4-Dişlerin yer değiştirmesinin önlenmesi

5-Dişlerin uzamasının önlenmesi

6-Posterior(arka) okluzyonun (çiğneme düzleminin) oluşması

7-Dil ve yanakların diş olmayan bölgelere doğru genişlemesinin önlenmesi

Bu protezlerin de bakımı aynen total protezlerin bakımı gibidir.

3-TELESKOP KURONLU HAREKETLİ PROTEZLER

Teleskop kuronlar hareketli bölümlü protezler için tutucu olarak sunulmuşlardır.Primercoping denen kısım destek dişe simante edilir(yapıştırılır).Sekonder teleskopik kuron proteze bağlıdır.

Primercoping destek dişi hem çürüklerden hem de ısı değişimlerinden doğabilecek hassasiyetlerden korur.Aynı zamanda sekonder teleskopik kuronun da retansiyonunu ve stabilizasyonunu sağlar.

Destek diş hazırlanırken duvarları 6 derecelik bir açıyla hazırlamak gerekir.Bukoniklik açısının arttırılması retansiyonu azaltırken konikliğin azalması primer ve skonder kuron arasında ki sürtünme kuvvetini arttırarak retansiyonun artmasına neden olur.

Protez ağıza takıldığında primer ve sekonder kuronlar ilişkiye girdiğinde restorasyonda splintleme etkisi oluşmaktadır.Tercihan bu kuronlar kıymetli metal alaşımlarından özellikle altından yapılır.

Destek dişlerin mutlaka birbirine paralel olarak hazırlanması gerekir.Böylece protez ağıza rahatlıkla takılabilecek ve destek dişlerde herhangibir kasma olmayacaktır.

Teleskopik kuronların oral hijyen ve periodontal sağlığı yükselttiğine dair pek çok çalışma mevcuttur.Özellikle kalan dişlerin prognozu şüpheli olduğu durumlarda destek dişlerin sabit bir protezle(köprü protezi) birbirine bağlanması ilerde sakıncalar doğurabilir.Teleskopik protezler bu tip hastalar için iyi bir alternatiftir.

4-OVERDENTURE PROTEZLER

Az sayıda kalmış doğal dişlerinin, köklerinin veya implantların üzerine yapılan hareketli protezlere diş üstü protez (overdenture) adı verilir. Doğal dişlerin kökleri ağızda tutularak protezlerin tutuculuğu ve stabilitesi arttırılır, kökler çekilmediği için kemik kaybı ve köklerin etrafındaki algılayıcılar kaybolmadığından hasta fonksiyon ve psikolojik açıdan daha rahat hisseder.
Protez yapılacak kısımla uyumsuzluk yaratacak, aşırı eğri, çapraşık ve uzamış dişler olduğunda, bu dişleri kaybetmektense boylarının kısaltılarak üzerlerine teleskop kron denen iç içe geçen kronlar ya da hassas tutucular uygulanabilir. Bu gibi dayanak dişin protez içinde kalıp, üzerine hereketliprotetik yapının uygulandığı yaklaşımlar Overdenture diş üstü protezleridir. Diş kökünün ağız içinde kalması kemik erimesini önleyecek ve ağız içi algılama özelliğinin korunmasını sağlayacaktır.

5-İMPLANT ÜSTÜ HİBRİT PROTEZLER

Tam veya bölümlü  diş eksikliklerinde şayet alveolarkretlerde aşırı rezorbsiyonlar(erimeler) varsa alt çene ve üst çene arasında alveolar mesafe artmaktadır.Veya alveol kretlerinde yer yer düzensizlikler, inişli yokuşlu, düzgün olmayan  görüntüler var olabilmektedir.Böyle düzensiz kretler üzerinde planlanacak bir protezde estetik bir görüntü elde edebilmek oldukça zordur.Böyle durumlarda gerek tam dişsizliklerde gerekse bölümlü dişsizliklerde hibrit protezler kullanılır.Hibrit protezlerde doğal diş boyutuna sadık kalınabilmesi,geri kalan doku eksikliğinin de istendiği boyutlarda dişeti renginde ki(pembe estetik) restoratif malzemelerle giderilebilmesi bu tedavi yöntemini ideal bir alternatif olarak önümüze getirmektedir.Geleneksel olarak hibrit protezler metal bir altyapının üzerine pembe akrilik ve takım dişlerin yerleştirilmesiyle oluşturulurken , boyanma ve aşınmalardan daha minimum etkilenmesi amacıyla ve estetiğin daha kalıcı olması için porselen de kullanılabilmektedir. Daha doğal bir görünüm için kesik diş formunda oluşturulan metal altyapılarüzerine metal porselen kuronlar yapılarak, pembeestetik dişeti rengirestoratif materyal ile hazırlanabilir. Hekimin tercihinebağlı olarak veya kullanılan implant sistemininoklüzal vidalı bir seçenek sunmaması nedeniyle,simante edilen hibrit protezler de yapılabilir.

Sonuç olarak, hibrit protezlerle kaybedilen gereksert gerekse yumuşak dokular en iyi şekilde yerinekoyulabilir ve estetik ve fonksiyonel açıdan tatminkarsonuçlar elde edilebilir.